Als een bestemmingsplan in ontwerp ter inzage heeft gelegen, heeft de gemeenteraad 12 weken tijd voor de vaststelling daarvan. Dat is soms krap. Bestuurders worden nog wel eens gerust gesteld met de mededeling dat het toch maar een ‘termijn van orde’ is. Alsof het overschrijden van de termijn geen consequenties heeft. Maar dat is wel degelijk het geval.
De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft dat nog niet zo lang geleden aangegeven (ABRS 5 november 2014, 201408459/1/ R2, Tbr 2014, 203, voor het overige niet gepubliceerd). In deze zaak stelde de gemeenteraad dat de termijn voor vaststelling van een bestemmingsplan ‘slechts’ een termijn van orde was. Overschrijding daarvan heeft niet tot gevolg dat er op een later moment geen vaststelling meer kan plaatsvinden en daarom zou degene die beroep had ingesteld geen procesbelang hebben.
De Afdeling is het niet met de gemeenteraad niet eens. Iemand die een zienswijze heeft ingediend op een ontwerp-bestemmingsplan heeft wel degelijk belang bij de vaststelling van een bestemmingsplan. Pas door de vaststelling ontstaat namelijk zekerheid over de vraag of de ontwikkelingen die in het ontwerpplan staan ook echt (planologisch) mogelijk worden. Het is aan degene die een zienswijze heeft ingediend om te beoordelen of hij zich daarin kan vinden of niet. Als dat niet zo is, kan hij in beroep tegen het vaststellingsbesluit. Vanwege deze zekerheid en rechtsbescherming is het niet gewenst, dat er al te gemakkelijk te laat wordt beslist over het vaststellen van het bestemmingsplan.
De gemeenteraad krijgt in zoverre gelijk dat ook de Afdeling vindt dat de vaststellingstermijn geen ‘fatale’ termijn is. Bij een fatale termijn mag er geen nieuw besluit meer genomen als de termijn is verstreken. Er ontstaat dan ‘een besluit van rechtswege’. Dat is hier niet het geval. De gemeenteraad kan ook na overschrijding van de termijn gewoon het bestemmingsplan vaststellen. Er is dus inderdaad sprake van een ‘termijn van orde’.
Maar er zijn nog andere, belangrijke consequenties verbonden aan het te laat vaststellen. Op het moment dat een gemeente van plan is om een bestemmingsplan te gaan herzien, kan een voorbereidingsbesluit worden genomen. Op basis daarvan kunnen bepaalde bouwaanvragen of aanvragen voor het uitvoeren van werken of werkzaamheden worden aangehouden. ‘Aanhouden’ wil zeggen, dat er nog geen beslissing wordt genomen. Alleen aanvragen die wel passen in het geldende bestemmingsplan, maar niet meer in het toekomstige bestemmingsplan, kunnen worden aangehouden. Daarmee kan worden voorkomen, dat er nog snel allerlei situaties worden uitgevoerd die met het oog op het nieuwe bestemmingsplan niet meer gewenst zijn.
Als op tijd een ontwerp-bestemmingsplan ter inzage wordt gelegd, moeten die aanvragen verder worden aangehouden: de voorbereidingsbescherming loopt door. Wordt vervolgens op tijd over vaststelling beslist dan loopt die voorbereidingsbescherming verder door, net zolang totdat het nieuwe bestemmingsplan in werking treedt. Op basis van het nieuwe bestemmingsplan kunnen de aanvragen dan geweigerd worden.
Op die manier is er dus een sluitend systeem om ongewenste ontwikkelingen te voorkomen tijdens de periode dat het nieuwe bestemmingsplan eraan komt, maar nog niet in werking is.
Wordt nu de termijn voor de vaststelling van het bestemmingsplan overschreden, dan vervalt de aanhoudingsplicht en daarmee de voorbereidingsbescherming. Dit is geregeld in artikel 3.3 lid 2 onder b Wabo. Dat heeft tot gevolg dat de aangehouden vergunningen moeten worden verleend. Ook al passen zij niet in het inmiddels vastgestelde bestemmingsplan.
Uit de uitspraak van 5 november blijkt bovendien nog een gevolg. Een gemeenteraad kan door een belanghebbende in gebreke worden gesteld als vaststelling uitblijft. In de uitspraak van de rechter van 5 november 2014 kreeg de gemeenteraad als gevolg van een ingebrekestelling en een beroep tegen het uitblijven van een vaststellingsbesluit van de rechter de opdracht om binnen 12 weken alsnog een vaststellingsbesluit te nemen. Zou dat niet lukken, dat moet de gemeenteraad een dwangsom betalen van € 100,00 euro per dag met een maximum van € 15.000,00.
Dus bestuurders: let op uw termijnen, ook bij de vaststelling van het bestemmingsplan!
